काठमाण्डौं । विश्वको एक शक्तिशाली अर्थतन्त्र जापानले भारतसँग विद्युतीय सवारी उत्पादनको क्षेत्रमा बृहत साझेदारीको घोषणा गरेको छ ।
जलवायु परिवर्तन, कार्बन उत्सर्जनजस्ता मुद्दामा विश्वव्यापी प्रश्न उठिरहेका बेला जापानले भारतसँग सहकार्यको हात बढाएको हो । अहिले ब्याट्रीबाट चल्ने विद्युतीय सवारी साधनको संख्या दिन प्रतिदिन बढिरहेको छ ।
कार्बन उत्सर्जन घटाउन विश्वभर पेट्रोलियम पदार्थबाट चल्ने गाडीको कटौती तथा विद्युतीय सवारीको प्रयोग बढिरहेको छ । तर विद्युती सवारी तथा त्यसमा लाग्ने ब्याट्रीको उत्पादनमा चीनको एकाधिकार तथा सिण्डिकेट जस्तै अवस्था छ । एसियामा त्यो सिण्डिकेट तोड्न जापानले भारतसँग हात मिलाएको हो ।
ब्याट्री सवारी साधन र गाडीको ब्याट्री बनाउनमा चीन अहिले अग्रणी भूमिका छ । तर अब भारतले छिट्टै यस क्षेत्रमा चीनलाई उछिन्ने भएको छ । जापानको सहकार्यले विश्वमा अग्रपंक्तिमा भारत रहनेछ। हाल चीनपछि अमेरिका, जर्मनी, इटाली, फ्रान्स, दक्षिण कोरियालगायत धेरै देशले ब्याट्रीबाट चल्ने सवारी साधन निर्माणमा अगाडि छन् ।
तर विद्युतीय कारको ब्याट्रीको कुरा होस् वा विद्युतीय कार र हाइब्रिड कार बनाउने कुरा होस्, अहिले दुवै क्षेत्रमा चीनको वर्चस्व कायमै छ । चीनपछि जर्मनी, अमेरिका, जापान, फ्रान्स र दक्षिण कोरिया छन् । एक तथ्याङ्कअनुसार सन् २०१९ मा चीनमा ब्याट्रीबाट चल्ने सवारीको संख्या ३३ लाख थियो जुन अघिल्लो वर्षको तुलनामा ४६ प्रतिशतले बढ्दै गएको छ ।
अहिले विश्वमा सबैभन्दा बढी विद्युतीय सवारी साधन भएको कुनै देशमा छ भने त्यो देश चीन हो । ब्याट्री वा विद्युतीय सवारी साधनमा अहिलेसम्मको सबैभन्दा ठूलो कमजोरी भनेको यी सवारी साधनलाई पूर्ण चार्ज हुन ८ देखि १२ घण्टा लाग्छ । यस्तो अवस्थामा एक सहरबाट अर्को सहर जाँदा वा सोही सहरमा लामो दूरीको यात्रा गर्दा गाडीको ब्याट्री सकिएमा आधा वा चौथाई चार्ज हुन कम्तीमा २ घण्टा लाग्छ ।
यो कठिनाईबाट बच्न ब्याट्री स्वापिङको प्रक्रिया अपनाइँदैछ, यसैलाई मध्यनजर गर्दै भारतमा ब्याट्री गाडीको चलन तिव्र गतिमा बढ्दै गएको छ । होन्डा मोटर कम्पनीको सहकम्पनी होन्डा पावर प्याक इनर्जी इन्डिया प्रालिसँग हिन्दुस्तान पेट्रोलियम कर्पोरेशन लिमिटेडसँग भारतका सबै प्रमुख सहरमा ब्याट्री सेयरिङ सेवा सुरु गर्ने सम्झौता भएको छ ।
यो तीन पाङ्ग्रे र ई-रिक्शाहरूसँग ब्याट्री साझेदारीको साथ सुरु हुनेछ, जहाँ यी ब्याट्रीहरूलाई चार्ज गर्ने समय बचत गर्नका लागि पूर्ण रूपमा निकास भएका ब्याट्रीहरूलाई नयाँ पूर्ण चार्ज गरिएका ब्याट्रीहरूले प्रतिस्थापन गरिनेछ । होन्डा मोटर कम्पनीले कुनै पनि चिनियाँ कम्पनीसँग यस्तो सम्झौता गरेको छैन । तर भारतसँग मिलेर काम गर्न चाहेको छ ।
जापानले भारतलाई प्रवर्द्धन गरिरहेको छ किनभने उसलाई थाहा छ कि आगामी समयमा भारतले यस क्षेत्रमा चीनलाई उछिन्ने छ । योसँगै भारतले पनि यस क्षेत्रमा चीनलाई उछिन्न चाहन्छ । सन् २०४० सम्ममा कार्बन शून्य यातायात प्रणालीको विकास गर्ने भारतको लक्ष्य छ । चीन जुनसुकै अवस्थामा पनि यस क्षेत्रमा अगुवा रहन चाहन्छ र सस्तो श्रमशक्तिका कारण विश्वमा प्रभुत्व जमाउन चाहन्छ । तर बाँकी विश्वको क्षमतालाई हेर्दा भारतले ब्याट्री शेयरिङ क्षेत्रमा प्रविधि र व्यापार खोजिरहेको छ विद्युतीय सवारीहरुमा बाँकी विश्व भारतसँग गठबन्धन र सहयोग गर्न चाहन्छन् ।
भविष्यमा ब्याट्री सवारी साधनको क्षेत्रमा अगाडि बढ्नको लागि ब्याट्री चार्जिङ र ब्याट्री सेयरिङ प्रणालीको पूर्ण विकास गरेको देश ब्याट्री सवारी साधनको प्रयोग र निर्यातमा अगुवा हुने छ । चीनले यस क्षेत्रमा आफ्नो पूर्वाधारलाई पनि सुदृढ गर्ने छ । तर धेरै विकसित देशहरू भारतसँग आफ्नो टेक्नोलोजी बाँड्न अगाडि आएका छन्, जसले पक्कै पनि भारतलाई फाइदा पुग्नेछ । चीनको सिण्डिकेट भत्किनेछ ।
भारतले मुकाबिला गर्नेछ । जापानले आफ्नै ब्याट्री सेयरिङ टेक्नोलोजी प्रयोग गर्ने छ जसमा भारतमा निर्मित ब्याट्रीहरू होन्डाको चार्जिङ पोडमा हुनेछ । १.३ किलोवाटको पोर्टेबल ब्याट्री दुई पाङ्ग्रे, तीन पाङ्ग्रे सवारी साधनमा प्रयोग गरिने छ । लिथियम आयन ब्याट्री प्रयोग गरिनेछ । ब्याट्री चार्जिङ र ब्याट्री स्वैपिङ स्टेशनहरूको माग आगामी दिनहरूमा द्रुत रूपमा बढ्नेछ, जुन तीव्रताका साथ मानिसहरूले भारतमा विद्युतीय सवारी साधनहरू प्रयोग गरिरहेका छन् ।
ब्याट्री सेयरिङ र ब्याट्री स्व्यापिङले मानिसको समय बचाउने, विद्युतीय सवारी साधनको प्रयोगकर्ताको संख्यामा बृद्धि हुनुका साथै अन्य मुलुकमा यो प्रविधि निर्यात गरेर भारतले विद्युतीय सवारी साधनको क्षेत्रमा आफ्नो प्रभुत्व बढाउन सक्छ । विद्युतीय सवारी साधनको भविष्यलाई हेर्दा भारतमा २०२१ मा ३ लाख ब्याट्री सवारी साधनको बिक्री भयो ।
जसमा दुई पाङ्ग्रे र तीन पाङ्ग्रे सवारी साधनको संख्या ९० प्रतिशतभन्दा बढी थियो । जापानसँगको सहकार्यमा ब्याट्री स्वापिङ र ब्याट्री सेयरिङ प्रविधिको पूर्वाधारमा वृद्धिसँगै भारतमा विद्युतीय सवारी साधनको प्रयोग बढ्ने र विद्युतीय कार, बस, ट्रकको बिक्रीले उचाई लिने सञ्चारमाध्यमले जनाएका छन् । एसीपीन्युज
