काठमाडौं । नेकपा एमालेका उपाध्यक्ष एवं संविधानसभा अध्यक्ष सुवासचन्द्र नेम्वाङ अब हामीमाझ छैनन् । तर उनको योगदान र उनले पाउन नसकेको अवसरबारे राजनीतिक वृत्तमा चर्चाको विषय रहिरहने छ । नेपाली राजनीतिमा नेम्वाङ मध्यमार्गी नेता भए पनि एमालेभित्र भने सधै कर्नरमा परेको सबैलाई थाहा भएकै कुरा हो ।
राजनीतिक हाइट, योगदान धेरै उचो भए पनि पदीय भूमिकामा भने उनी पार्टीभित्र सधै पछाडि नै रहे । नेताहरुकाअनुसार नेम्वाङ एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीका प्रिय होइनन् । त्यसैले अवसरमा नेम्वाङ पछाडि रहे । आफ्नै बलबुता, अलौकिक क्षमता, प्रस्तुतिले सर्वसम्मत रुपमा चारपटक सभामुख भए पनि नेम्वाङले अन्य राजकीय पदमा पार्टी नेतृत्वको साथ पाएनन् । विपक्षी दलहरुले रुचाउँदा समेत आफ्नै पार्टी नेतृत्वको पेलानमा उनले मुखमै आएका ठूला अवसरहरु गुमाउनुपरेको थियो ।
कांग्रेस नेता कृष्ण सिटौलाको भनाइमा नेम्वाङलाई सभामुख स्विकार्न तत्कालीन प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरालाले एक मिनेट समय पनि लगाएनन् । ०६३र६४ मै नेम्वाङको कद कति अग्लो थियो भन्ने यहीबाट देखिन्छ । तर जब नेतृत्वमा केपी ओली आए नेम्वाङको क्षमतालाई अण्डर स्टिमेड गरे । विपक्षी दलहरुले समेत प्रधानमन्त्री र राष्ट्रपतिको प्रस्ताव ल्याउँदा समेत ओलीले मानेनन् । समय अनुकूल हुँदा नेम्वाङलाई जिम्मेवारीबाट पठाउन ओलीले आनाकानी गरिरहे । जब अवस्था प्रतिकूल भयो वा हार्ने भयो तब अघि सारे ।
पछिल्लो राष्ट्रपतिको निर्वाचनलाई नै उदाहरणका रुपमा लिन सकिन्छ । जतिबेला माओवादी(एमाले गठबन्धन थियो, त्यतिबेला राजनीतिक हाइटै नभएका एनजिओकर्मी विष्णु रिमालदेखि अनियमिततामा मुछिएका ईश्वर पोखरेलसम्म राष्ट्रपति बनाउने भनेर प्रचार गराए । यहीबाट बिच्किएर माओवादीले गठबन्धन फेरेर कांग्रेससँग गर्यो । प्रचण्ड योअघिसम्म नेम्वाङलाई सर्वसम्मत राष्ट्रपति बनाउन तयार थिए । तर जब ओलीले एसम्यान खोजे त्यसपछि प्रचण्डले कांग्रेससँग गठबन्धन गरे ।
समीकरण बदलिएर जब अवस्था प्रतिकुल बन्यो त्यसपछि ओलीले नेम्वाङलाई उम्मेदवार बनाए । हार्ने चुनावको उम्मेदवार बनाएपछि स्वभाविक रुपमा कांग्रेसका रामचन्द्र पौडेल राष्ट्रपति चुनिए । त्यसो त प्रचण्डले ०७४ मै सुवास नेम्वाङलाई राष्ट्रपति बनाउन चाहेका थिए । तर ओलीले विद्या भण्डारीलाई नै दोहोर्याए ।
मंगलबार पार्टी कार्यालय च्यासलमा नेम्वाङलाई श्रद्धान्जली दिँदा भक्कानिएकी भण्डारीले त्यतिबेला नेम्वाङलाई राष्ट्रपति बनाउनुपर्थ्यो भनेर भावुक भएका निकट नेताहरुले उल्लेख गरेका छन् । नेम्वाङको शवअगाडि उभिदा भण्डारीलाई पछुतो महसुस भएको नेताहरु बताउँ५न् । नेकपा विभाजनअघि पार्टीमा द्वन्द्व बढ्दै गर्दा त्यतिबेला अध्यक्ष प्रचण्डले अर्का अध्यक्ष ओलीलाई नेम्वाङलाई प्रधानमन्त्री बनाउ, कम्युनिस्ट एकता जोगाएर अघि बढौ भनेर प्रस्ताव राखेका थिए । तर आफै प्रधानमन्त्री भइरहने अभिलाषा बोकेका ओलीले मानेनन् । पार्टी फुट्यो, त्यसपछि शेरबहादुर देउवा प्रधानमन्त्री बने ।
प्रधानमन्त्री नभए पनि मर्नुअघि एकपटक राष्ट्रपति बनेर संविधान र देशको अभिभावक बन्ने र सहि ट्रयाकमा हिँडाउने उनको उद्देश्य थियो । तर कसैको कुरा नसुन्ने र एस म्यान खोज्ने ओलीले नेम्वाङको चाहनालाई कहिल्यै सम्मान गरेनन् । संसदीय फाँटमै इन्जेग गराइराखे । उप पदमै सीमित गराए । ‘कमरेड प्रचण्डले एकपटक जनजातिको छोरा प्रधानमन्त्री बनाउ भन्नुभयो, ओली कमरेडले मान्नुभएन । राष्ट्रपति बनाउ भन्दा पनि मान्नुभएन । नेम्वाङ कमरेड आफ्नै क्षमता र कुशलताले सभामुख हुनुभयो । तर त्यहाँभन्दा माथि जाने अनुकूलता नेतृत्वपंक्तिबाट भएन,’ नेम्वाङनिकट एमालेका एक नेता भन्छन् ।
नेम्वाङप्रति प्रचण्डको कति सहानुभूति थियो भन्ने त उनको निधनपछि पार्थिव शरिरलाई संसद भवन परिसरमा राख्ने प्रस्तावबाट देखिन्छ । नेम्वाङ एमालेमात्र नभई देशकै नेता र संविधानसभा अध्यक्ष भएकाले पार्थिव शरीर श्रद्धाञ्जलीका लागि पार्टी कार्यालयमा भन्दा नयाँबानेश्वरस्थित संसद भवन परिसरमा राख्न प्रधानमन्त्री प्रचण्डले प्रस्ताव गरेका थिए । तर एमाले अध्यक्ष ओली मानेनन् । उनले च्यासलस्थित एमाले पार्टी कार्यालयमै राखे ।
मृत्युपछि पनि नेम्वाङलाई राष्ट्रिय नेताभन्दा पनि एमाले नेतामै सीमित गराइयो । यद्यपि राष्ट्रले शालिन र मृदुभाषी नेम्वाङलाई सहमति सहकार्यका प्रतिकका रुपमा लिएको छ । नेपालपाना