काठमाडौं । जब क्यानडाका प्रधानमन्त्री जस्टिन ट्रुडोले खालिस्तानी नेता हरदीप सिंह निज्जरको हत्यामा भारत संलग्न भएको आरोप लगाए, उनले यसलाई क्यानडाको सार्वभौमसत्तामाथि चुनौतीको रूपमा देखाए।
ट्रुडोले क्यानडाको सार्वभौमसत्तासँग कुनै सम्झौता हुन नसक्ने बताएका थिए । तर अमेरिकाका नवनिर्वाचित राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले नोभेम्बरमा भएको निर्वाचनमा जित हासिल गरेदेखि नै क्यानडाको सार्वभौमसत्तालाई खुलेर चुनौती दिइरहेका छन् र ट्रुडो मौन छन्।
ट्रम्पले धेरै पटक क्यानडालाई अमेरिकाको ५१ औं राज्य र ट्रुडोलाई गभर्नरको रूपमा वर्णन गरेका छन्। तर, ट्रुडोले एकपटक पनि यसमा आपत्ति जनाएनन् । बुधबार, ट्रम्पले एक पटक फेरि जस्टिन ट्रुडोलाई क्रिसमसको शुभकामना दिए र उनलाई क्यानडाको गभर्नर भने।
ट्रुथ सोसलमा ट्रम्पले लेखेका छन् , ‘क्यानडाका गभर्नर जस्टिन ट्रुडोका नागरिकले निकै उच्च कर तिर्नु परेको छ । तर क्यानडा अमेरिकाको ५१ औं राज्य बनेमा ६० प्रतिशतभन्दा बढी कर कटौती हुन सक्छ। यहाँको व्यापार पनि तुरुन्तै दोब्बर हुनेछ। यसबाहेक विश्वका कुनै पनि देशको तुलनामा सैन्य सुरक्षा बलियो हुनेछ ।’
यसअघि पनि ट्रुथ सोसलमा ट्रम्पले भनेका थिए, ‘अधिकांश क्यानेडियनहरू क्यानडा अमेरिकाको ५१ औं राज्य बनोस् भन्ने चाहन्छन्। यदि यसो भयो भने क्यानाडाका जनताले भारी करबाट राहत पाउनेछन् र उनीहरूको सैन्य सुरक्षा पनि सुदृढ हुनेछ।’
ट्रुडो आफ्नै देशमा राजनीतिक संकटमा फसेको बेला ट्रम्पले क्यानडाको बारेमा यस्तो कुरा गरिरहेका छन् । ट्रम्पले क्यानडाको नाजुक अवस्थाको पूर्ण फाइदा उठाइरहेको बताइएको छ ।
लेबनानीज युनिभर्सिटीका अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धका प्राध्यापक हबिब अल बदावीले इण्डियन स्ट्राटेजिक सटडीज फोरममा लेखेका छन् , “ट्रम्पको बयान एक सार्वभौम राष्ट्रको रूपमा क्यानाडाको स्थितिलाई कमजोर पार्ने प्रयास हो। ट्रम्पले जुन शब्दहरू रोजेका छन् त्यसले दुई देशबीचको समानतामा परिवर्तन ल्याउन खोजेको देखिन्छ । यसलाई केवल ठट्टाको रूपमा हेर्न मिल्दैन।”
क्यानडा निर्यातमा आधारित अर्थव्यवस्था हो। क्यानडाको कुल निर्यातको ७५ प्रतिशत अमेरिका जान्छ। ट्रम्पले क्यानडामाथि २५ प्रतिशत भन्सार लगाउने धम्की दिएका छन् ।
ट्रम्पले क्यानडाको आर्थिक सार्वभौमसत्तालाई सीधै चुनौती दिएको तर यसले क्यानडाको राजनीतिक सार्वभौमसत्तालाई पनि आफ्नो प्रभावमा लिने बताइएको छ । क्यानडाको नेतृत्वका लागि सबैभन्दा ठूलो प्रश्न ट्रम्पको धम्कीपछि आर्थिक स्वायत्ततालाई कसरी जोगाउने भन्ने हो।
प्रोफेसर हबिब अल बदावीले लेखेका छन्, ‘ट्रम्पले क्यानडा अमेरिकी राज्य बनेमा क्यानाडाली नागरिकले भारी करबाट राहत पाउने बताएका छन् । तर क्यानडा र अमेरिकाको सामाजिक प्रणालीमा आधारभूत भिन्नता छ। क्यानडामा करहरू उच्च छन् र सुविधाहरू पनि उच्च छन्। सबैका लागि समान चिकित्सा सुविधाहरू छन् र यसले क्यानाडाको सामाजिक सुरक्षाको प्राथमिकतालाई प्रतिबिम्बित गर्दछ। यदि ट्रम्पले कर बचतको प्रस्तावबाट क्यानाडालीहरू आकर्षित हुनेछन् भन्ने सोच्छन् भने, उनी क्यानाडाली मूल्यहरू बुझ्न असफल भइरहेका छन्।’
क्यानाडामा लेजर पोल डाटा सङ्कलन गर्ने संस्था छ। जब ट्रम्पले क्यानाडालाई अमेरिकाको ५१ औं राज्य बन्न प्रस्ताव गरे, लेजर पोलले क्यानाडालीहरू साँच्चै अमेरिकामा सामेल हुन चाहन्छन् कि चाहँदैनन् भनेर पत्ता लगाउन क्यानडा भित्र एक सर्वेक्षण सञ्चालन गरेको छ ।
लेजर पोलका अनुसार क्यानाडाका १३ प्रतिशत नागरिक मात्रै आफू अमेरिकी बन्न चाहन्छन्। क्यानडाको विपक्षी कन्जरभेटिभ पार्टीका २१ प्रतिशत समर्थकले ट्रम्पको विचारसँग सहमत भएको बताए भने र ट्रुडोको लिबरल पार्टीका १० प्रतिशत मात्र मतदाताले क्यानडालाई अमेरिकी राज्य बनाउन सहमत भएको बताए।
पिपुल्स पार्टी अफ क्यानडाका सबैभन्दा बढी (२५ प्रतिशत)ले अमेरिकी राज्य बन्ने प्रस्तावलाई समर्थन गरेका थिए भने सबैभन्दा कम जगमीत सिंहको पार्टी एनडीपीका ६ प्रतिशत थिए।
कुल ८७ प्रतिशत जनताले ट्रम्पको विचारलाई अस्वीकार गरेका छन् । लेजरले डिसेम्बर ६ र ९ बीचमा यो सर्वेक्षण गरेको थियो। ट्रुडो सरकारले ट्रम्पको टिप्पणीमा प्रतिक्रिया दिन बेवास्ता गरिरहेको छ।
डिसेम्बरको दोस्रो हप्तामा क्यानडाका रक्षामन्त्री बिल ब्लेयरलाई यसबारे प्रश्न सोध्दा उनले बेवास्ता गर्दै भनेका थिए, ‘पक्कै पनि ट्रम्पले मजाक गरिरहेका छन् । हामी सार्वभौमसत्ता सम्पन्न देश हौं ।’
क्यानाडाको सार्वजनिक प्रसारक सीबीसीले आफ्नो रिपोर्टमा लेखेको छ, “हामीले कल्पना पनि गर्न सक्दैनौं कि फ्रान्सेली राष्ट्रपति इमानुएल म्याक्रोनले बेल्जियमलाई फ्रान्समा गाभ्ने बारे ठट्टा गर्नेछन्। ट्रम्प विश्वको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण देशका शीर्ष नेता हुन् र क्यानडा र अमेरिकाबीच ऐतिहासिक रूपमा मित्रता रहेको छ। त्यही भएर उनले यस्ता कुराहरु बोलिरहेका छन् ।”
ट्रम्पको २५ प्रतिशत भन्सारको धम्कीमा ट्रुडोले डिसेम्बर १० मा भनेका थिए, “जनताले ट्रम्पलाई भोट दिए किनभने उनले अमेरिकी जनताको जीवन सुधार गर्ने र महंगीबाट छुटकारा दिने वाचा गरेका थिए। यदि अमेरिकाले क्यानडामा सबै कुरामा २५ प्रतिशत कर लगाएमा अमेरिकाको दक्षिणी सीमामा बसोबास गर्ने मानिसहरूको जीवन कष्टकर हुनेछ। शुल्कको सम्पूर्ण सत्य कसैको पक्षमा हुँदैन। २५ प्रतिशत ट्यारिफ क्यानाडाको अर्थतन्त्रलाई मात्र विनाशकारी हुनेछ भनेर तपाइँ आफूलाई झुक्याउन सक्नुहुन्न।”
ट्रुडोले भनेका थिए, “यसले अमेरिकी जनतालाई पनि समस्या ल्याउनेछ। अमेरिकाले ६५ प्रतिशत कच्चा तेल क्यानडाबाट आयात गर्छ । यसबाहेक अमेरिकाले ठूलो मात्रामा बिजुली पनि आयात गर्छ । अमेरिकाले क्यानडाबाट प्राकृतिक ग्यास पनि आयात गर्छ। अमेरिका हाम्रो स्टिल र आल्मुनियममा निर्भर छ। अमेरिका कृषि उत्पादनका लागि हामीमाथि निर्भर छ । यदि २५ प्रतिशत कर लगाइयो भने अमेरिकामा यी सबै कुरा महँगो हुनेछन् ।”
आफ्नो अघिल्लो कार्यकालमा ट्रम्पले २०१८ मा क्यानाडाको स्टील र एल्युमिनियममा शुल्क लगाएका थिए। त्यसको जवाफमा क्यानडाले पनि अमेरिकी सामानमा कर लगाएको छ । विशेष गरी अमेरिकाबाट आउने केचप, रक्सी र दहीमा।
चुनाव जितेर ट्रम्पले क्यानडामा कर लगाउने धम्की दिएपछि ट्रुडो ट्रम्पलाई भेट्न गएका थिए । तर ट्रुडो बिना कुनै आश्वासन रित्तो हात फर्किनुपरेको थियो र त्यसपछि ट्रम्पले उनलाई गभर्नर ट्रुडो भन्दै आएका थिए।
अमेरिकी जनगणना ब्यूरोका अनुसार अक्टोबर २०१४ सम्म अमेरिकाको क्यानाडासँगको द्विपक्षीय व्यापारमा ५० बिलियन डलरको व्यापार घाटा थियो। अमेरिकाले सबैभन्दा बढी कच्चा तेल क्यानडाबाट आयात गर्छ। यदि क्यानाडाको तेल हटाइयो भने अमेरिका व्यापार नाफामा रहनेछ।
ट्रम्पले यो व्यापार घाटालाई अमेरिकाले क्यानडालाई दिएको अनुदान भनेका छन् । ट्रम्पले गत वर्ष अमेरिकाले क्यानडालाई १०० अर्ब डलर अनुदान दिएको बताएका थिए । यद्यपि, २०२३ मा क्यानडासँग अमेरिकाको व्यापार घाटा ६७ बिलियन डलर थियो।
क्यानाडा कच्चा तेलको विश्वको चौथो ठूलो उत्पादक हो तर ट्रम्पको ट्यारिफले ऊर्जा राजस्वमा पनि कडा असर गर्नेछ। अर्कोतर्फ ट्रम्प अमेरिकामा आन्तरिक ऊर्जा उत्पादन बढाउन चाहन्छन् ।
२०२२ मा ट्रुडोले अमेरिकाबाट आउने ट्रक चालकहरूलाई खोप लगाउन अनिवार्य बनाएका थिए । यसका लागि ट्रम्पले ट्रुडोलाई ‘घोर वामपन्थी पागल’ भनेका थिए । जुन २०१८ मा ट्रम्ले क्यानडाको क्युबेकमा आयोजित जी-७ शिखर सम्मेलनबाट बाहिर निस्के र जस्टिन ट्रुडोलाई ‘घोर बेइमान र कमजोर’ नेता भने।
समाचार एजेन्सी रोयटर्सका अनुसार वित्तीय मामिलाका अर्थशास्त्रीहरूको थिंक ट्याङ्क डिजार्डियन्सले ट्रम्पको नीतिका कारण सन् २०२८ को अन्त्यसम्म क्यानाडाको जीडीपी १.७ प्रतिशतले घट्ने अनुमान गरेका छन्।
२०१७ मा पहिलो पटक राष्ट्रपति बनेपछि उनले उत्तर अमेरिकी स्वतन्त्र व्यापार सम्झौताको समीक्षा गर्ने कुरा गरेका थिए । अमेरिकाले मेक्सिको र क्यानडासँग यो सम्झौता गरेको छ। ट्रम्पले यो सम्झौताबाट अमेरिकालाई घाटा र अन्य दुई देशलाई फाइदा भएको गुनासो गर्दै आएका छन् ।
क्यानडा र अमेरिकाले १८ महिनासम्म तनावपूर्ण वातावरणमा यो सम्झौताबारे वार्ता गरे तर निष्कर्षमा पुग्न सकेनन् र दुवै देशले एकअर्काको उत्पादनमा कर लगाउन थाले।
त्यसपछि यो सम्झौता अमेरिका-मेक्सिको-क्यानडा सम्झौताको रूपमा अस्तित्वमा आयो। तर ट्रम्पले अक्टोबर ११ मा यसको समीक्षा गर्ने कुरा पनि गरेका थिए।
समाचार एजेन्सी रोयटर्सका अनुसार यस वर्षको जनवरीमा ट्रुडोले आफ्नो लिबरल पार्टीका वरिष्ठ नेताहरूलाई एक बैठकमा ट्रम्पको दोस्रो कार्यकाल पहिलो कार्यकालको तुलनामा क्यानडाका लागि बढी चुनौतीपूर्ण हुने बताएका थिए। यो एक स्रोतले रोयटर्सलाई बताएको हो जो स्वयं त्यो बैठकमा उपस्थित थिए।