काठमाडौं र धादिङ। नेपालमा धर्ममपरिवर्तन गैरकानूनी छ तर मिसनरीहरू क्रिश्चियन धर्म फैलाउनका लागि मुद्दाको जोखिम लिन खेप्न तयार छन्।
कोरियाली पादरी पाङ चाङ-इन हिमालयको फेदमा रहेको झार्लाङ गाउँमा एउटा नयाँ चर्चलाई आशीर्वाद दिंदा “येशुको विजय” नारा लगाउछन्।नारासङ्गसङै भर्खरै धर्मपरिवर्तन गरेकाहरूको मण्डलीले प्रार्थनामा हात उठाउँछन्। धेरैजसो आदिवासी तामाङ समुदायका हुन्, जसले लामा आस्थालाई पुरानो आध्यात्मिक अभ्यास मान्ने गर्दथे। पाङको नजरमा तामाङहरू “आर्थिक र आध्यात्मिक रूपमा गरिब” छन्। “त्यहीभएर, एउटा चमत्कार हुन्छ र पूरै गाउँको धर्म परिवर्तन हुन्छ,” उनी भन्छन्।
नेपालमा विश्वको सबैभन्दा द्रुत रूपमा बढ्दो क्रिश्चियन समुदायहरू मध्ये एक देश हो जुन देश पहिले हिन्दू राज्य थियो र भगवान बुद्धको जन्मस्थल पनि हो।
नेपालमा क्रिस्चियन संख्यामा धेरैजसो वृद्धि आफूलाई दलित भनिने समुदायका सदस्यहरूबाट भएको छ – परम्परागत रूपमा हिन्दू जातीय पदानुक्रमको तल्लो तहमा – वा आदिवासीहरूबाट।
पाङले बताएझैं तिनीहरू चमत्कारहरूमा विश्वास गर्न सक्छन्, तर तिनीहरूका लागि रूपान्तरणले गरीबी र भेदभावबाट उम्कने मौका पनि दिन्छ।
पाङले नेपालमा आफ्नो दुई दशकमा झण्डै ७० वटा गिर्जाघर खोल्ने कामको निरीक्षण गरेका छन्, जसमध्ये अधिकांश राजधानी काठमाडौंबाट दुई घण्टा उत्तरपश्चिममा रहेको धादिङ जिल्लामा छन्। उनी भन्छन्, समुदायले जग्गा दान गर्छ र कोरियाली चर्चहरूले निर्माणको लागि भुक्तान गर्न मद्दत गर्छन्।
“लगभग हरेक पहाडी उपत्यकामा, चर्चहरू निर्माण भइरहेको छ,” पाङको दाबी छ।
त्यो अतिशयोक्ति हुन सक्छ, तर हालका वर्षहरूमा नेपालभर चर्चहरूको संख्यामा ठूलो वृद्धि भएको कुरामा कुनै शंका छैन। राष्ट्रिय क्रिश्चियन कम्युनिटी सर्वेक्षणको पछिल्लो तथ्याङ्कले अहिले पनि यस पुर्व हिन्दू राष्ट्रमा ७,७५८ चर्चहरू रहेको बताउँछ। र यो परिवर्तनको पछाडि दक्षिण कोरियालीहरू धेरै छ्न। कोरियाली विश्व मिसन एसोसिएसनका अनुसार विदेशमा २२,००० भन्दा बढीको साथ – यो विश्वको सबैभन्दा ठूलो मिसनरी पठाउने राष्ट्रहरू मध्ये एक भएको छ ।
कोरियाली मिसनरीहरू आक्रामक रूपमा जाने र कहिलेकाहीँ संसारको सबैभन्दा दुर्गम कुनाहरूमा समेत पुग्ने गरेका छन्।
पाङ चाङ–इन र उनकी श्रीमती ली जियोङ–ही २० वर्षदेखि नेपालमा छन्। नेपाल अब धर्मनिरपेक्ष राज्य हो, र २०१५ को संविधानले धार्मिक स्वतन्त्रतालाई समेटेको छ।
यद्यपि, 2018 मा लागू भएको धर्म परिवर्तन विरोधी कानून भनेको कसैलाई आफ्नो विश्वास परिवर्तन गर्न प्रोत्साहन गरेकोमा दोषी ठहरिएमा पाँच वर्षसम्मको जेल सजाय हुन्छ।
“हामी सधैं धर्म परिवर्तन विरोधी कानूनबाट महसुस गर्ने चिन्ता र घबराहटसँग काम गरिरहेका छौं,” पाङकी पत्नी ली जियोङ-ही भन्छिन्।
“तर हामी यो डरको कारण सुसमाचार फैलाउन रोक्न सक्दैनौं। हामी आत्माहरूलाई बचाउन रोक्न सक्दैनौं।” उनले आत्माको बारेमा सुनाउने कहानी यस्तो छ।
पाङ भन्छन्, ‘यति धेरै मूर्तिहरूको पुजा गरेको देखेर म छक्क परें। “मैले नेपाललाई सुसमाचारको असाध्यै खाँचो रहेको महसुस गरें।” पाँच वर्षपछि एक दशकको गृहयुद्धपछि २४० वर्ष पुरानो राजतन्त्रको अन्त्य भयो र सन् २००८ मा नेपाललाई धर्मनिरपेक्ष गणतन्त्र घोषणा गर्दै गठबन्धन सरकार सत्तामा आयो । “यसले मिसनरी कार्यको लागि स्वर्ण युगको सुरुवात गर्यो,” पाङले घोषणा गरे।
उनी र उनकी श्रीमती हाल नेपालमा रहेका करिब ३०० कोरियन मिसनरी परिवारको समुदायका सदस्य हुन्।
काठमाडौंमा भैसेपाटीमा रहेको कोरियाली चर्चको वरिपरि समुदाय ठूलो मात्रामा जम्मा भएको छ।
कुनै पनि मण्डली आधिकारिक रूपमा मिसनरीहरू होइनन्। तिनीहरू व्यापार वा अध्ययन भिसामा छन्। कतिपयले रेष्टुरेन्टहरू चलाउँछन् भने अरूले परोपकारी संस्थाहरू दर्ता गरेका छन्।
हामीले कोरियाली मिसनरी समुदायसँग बिताएका हप्ताहरूमा, पाङ र उनकी श्रीमती मात्र खुलेर कुरा गर्न इच्छुक थिए। “भगवानले नेपालमा के गरिरहनुभएको छ भन्ने कुरा साझा गर्न म खुला छु,” पाङ भन्छन्।
उसले तिनीहरूको कामलाई कानून उल्लङ्घनको रूपमा हेर्दैन, किनकि उसको दिमागमा तिनीहरू खुलेआम धर्म परिवर्तन वा बप्तिस्मा गर्दैनन्।
“हाम्रो मिसनरी काम हाम्रो लागि मात्र होइन। भगवानले काम गरिरहनुभएको छ। हामी देखाउन चाहन्छौं कि भगवानले हामीमार्फत नेपालमा चमत्कारहरू सिर्जना गर्न कसरी काम गर्नुहुन्छ,” उनी भन्छन्।
क्रिस्चियन समुदायले नेपालको जनसंख्याको २% भन्दा कम ओगटेको छ – हिन्दूहरूको ८०% र बौद्धहरू ९% – तर जनगणनाले यसको वृद्धि देखाउँछ।
1951 मा नेपालमा क्रिश्चियनहरू थिएनन् र 1961 मा मात्र 458 थिए। तर 2011 सम्म, त्यहाँ लगभग 376,000 थिए र पछिल्लो जनगणनाले यो समुदाय अहिले लगभग 5,45,000 भएको अनुमान गरेको छ।
पूर्व उपप्रधानमन्त्री कमल थापा धर्म परिवर्तन विरोधी कानून लागू गरी नेपाललाई फेरि हिन्दू राष्ट्र बनाउन चाहन्छन्। “यो जङ्गलको आगोझैं फैलिरहेको छ, सांस्कृतिक पहिचान खतरामा छ, राष्ट्रिय एकताको कपडा खतरामा छ,” पूर्व उपप्रधानमन्त्री कमल थापाको तर्क छ ।
उनले कोरियाली मिसनरी कार्यलाई “देशको सांस्कृतिक पहिचानमा संगठित आक्रमण” को रूपमा हेर्छन्।
“मिसनरीहरूले पर्दा पछाडि काम गरिरहेका छन् र गरिब र अज्ञानी मानिसहरूलाई शोषण गरिरहेका छन् र तिनीहरूलाई ईसाई धर्ममा परिवर्तन गर्न प्रोत्साहित गरिरहेका छन्।
“यो धार्मिक स्वतन्त्रताको मामला होइन। यो धर्मको नाममा शोषणको मामला हो,” उनी भन्छन्।
उनले नेपाललाई हिन्दू राष्ट्र बनाउन लबिङ गरिरहेका छन् । उनले धर्म परिवर्तन विरोधी कानूनको परिचयलाई समर्थन गरे र यसलाई लागू भएको हेर्न चाहन्छन्।
यो केवल ईसाईहरू हुन् जसलाई कानून अन्तर्गत आरोप लगाइएको छ, तर कसैलाई दोषी ठहराइएको छैन। या त प्रमाणको अभावमा मुद्दाहरू खारेज भएका छन् वा पुनरावेदनमा प्रतिवादीहरू निर्दोष भएका छन्।
नेपाल क्रिश्चियन सोसाइटीका अनुसार हाल पाँच सक्रिय केसहरू छन्। डिसेम्बरमा दुई नन सहित चार कोरियालीहरू विरुद्धको आरोप हटाइयो।
पास्टर डिल्लीराम पौडेल भन्छन्, “रूपान्तरण येशूबाटै हुनुपर्छ।
नेपाल क्रिस्चियन सोसाइटीका प्रमुख पास्टर डिल्लीराम पौडेल कानुन अन्तर्गत सोधपुछ हुने पहिलो व्यक्ति थिए।
उनलाई अप्रिल २०१८ मा मानिसहरूलाई धर्म परिवर्तन गर्न घूस दिएको आरोप लगाइएको थियो, जसलाई उनले दृढतापूर्वक अस्वीकार गरे। उनीमाथि लगाइएको आरोप पनि पछि हट्यो ।
“हामीलाई मानिसहरूको धर्म परिवर्तन गरेको आरोप लगाइएको छ, तर त्यो शक्ति हाम्रो हातमा छैन,” उनी भन्छन्।
“यदि हो भने, म मेरी आमालाई धर्म परिवर्तन गर्न सक्छु। उहाँ 92 वर्षको हुनुहुन्छ – म उहाँलाई पैसा दिन सक्छु, म उहाँको लागि प्रार्थना गर्न सक्छु, तर म उहाँलाई परिवर्तन गर्न सक्दिन किनभने धर्म परिवर्तन येशूबाट आउनु पर्छ।”
उहाँ एक धार्मिक हिन्दू परिवारबाट आउनुभयो र “म भन्दा पहिले 21 पुस्ता जस्तै” हिन्दू पुजारी नियुक्त गरिएको थियो। २० वर्षको उमेरमा उनी कोरियामा पढ्न गए र त्यहीँबाट उनको परिचय इसाई धर्ममा भयो।
“म एक्लो र मित्रविहीन थिएँ,” उनी सम्झन्छन्, “तब केही मानिसहरूले मलाई नेपाली भाषामा कोरियन बाइबल दिए। जसरी उनीहरूले नेपाली भाषा एउटै भेट्टाए।”
उसले एक रातमा यसलाई पढ्यो र “मेरो सृष्टिकर्ता फेला पार्यो”।
“के यो हास्यास्पद र पत्याउन योग्य छैन जस्तो लाग्छ? ठीक छ, यो मलाई भयो,” उसले मुस्कुराउँदै भन्यो।
डिल्लीराम पौडेल सानैमा हिन्दू पुजारी थिए। फर्किएपछि उनलाई परिवारले बहिष्कार गरेको थियो । उनीहरूले क्रिस्चियन धर्म विदेशी धर्म हो भने ।
उसलाई आफ्नो परिवार र समुदायमा फिर्ता स्वीकार गर्न समय लाग्यो।
हरेक वर्ष दुई हजारभन्दा बढी नेपाली विद्यार्थी अध्ययनका लागि कोरिया जाने गर्छन् । एक कोरियाली मिसनरी जसले आफ्नो नाम न छाप्ने सर्तमा बोलेका थिए भने कि उनीहरूले कोरियाका स्थानीय चर्चहरूसँग जोडिने प्रयास गर्छन्।
“नेपाल भित्र इभान्जेलिकल काम गर्नु एउटा चुनौती हो। त्यसैले हामीसँग वैकल्पिक तरिकाहरू छन्,” उनी भन्छन्। “हाम्रो मिशन धर्म परिवर्तन गर्नु हो – जसरी पास्टर डिल्लीराम पौडेल सानै छँदा हिन्दू पुजारी हुनुहुन्थ्यो – हामी जुनसुकै आत्माले सक्छौं, त्यसैले हामी ढाक्नु पर्छ।”
पाङ र उनकी श्रीमतीले काठमाडौंमा एउटा सेमिनरी स्कूल चलाउन मद्दत गर्छन्। अहिले करिब ५० विद्यार्थी अध्ययनरत छन् । कोरियाली चर्च दाताहरूले प्रायः उनीहरूको शिक्षा र बोर्डको लागत कभर गर्छन्।
