२०७२ सालको गोर्खा भुकम्प पछि सामाजिक संजाल, मिडिया र २०७२ सालमा त संसदमा पनि चासो र चर्चा भएको विषय भूकम्पको मान पनि हो। भूकम्पको धक्का महसुस भएपछी कहाँ, कति ठुलो भुकम्प गएको रहेछ भन्ने स्वाभाविक जिज्ञासा संगै नेपालको आधिकारिक निकाय खानी तथा भुगर्व बिभागले दिने मान र अन्तरास्ट्रिय संस्थाहरुले दिने मानमा सधैं फरक पर्ने हुनाले यस्तो चर्चा र विवाद हुने गरेको छ । यसरि बुझौ न, सगरमाथा को उचाई ८८४८ मि. हो। साथै २९,०२९ फिट पनि हो। कसैले ८८४८ मि भन्यो र अर्को ले २९,०२९ फिट भन्यो भन्दैमा वास्तविक उचाईमा फरक परेको अथवा विवाद भएको होइन। विवाद त ८८४८ मि को सट्टामा ८८५० मि भन्ने कोहि निस्कियो भने मात्र हुने हो। यसरि नै, नेपालको खानी तथा भुगर्व बिभागले आजको भूकम्पलाई local magnitude (ml) 6.0 भनेको छ साथै USGS, EMSC जस्ता अन्तरास्ट्रिय संस्थाहरुले bodywave magnitude (mb) 5.3 भनेको छ। खानी तथा भुगर्व बिभाग बाहेक अर्को कुनै संथाले local magnitude मा 6.0 भन्दा फरक भनेको भए मात्र विवादको स्थिति हुने हो। अन्यथा उक्त भुकम्प नाप्ने स्केल फरक-फरक भएको कारणले मात्र मान फरक हो भन्ने बुझ्नु आवस्यक छ। साधारणतया भुकम्पहरुको मान ml मा, mb भन्दा धेरै नै हुन्छ । तर bodywave magnitude कै अर्को प्रकार पनि छ जसलाई mB ले जनाइन्छ र mB चाहिँ ml भन्दा धेरै हुन्छ। भुकम्पलाई ml, mb/mB बाहेक ms, mw जस्ता अरू स्केलमा पनि नापिन्छ।
अब उठ्ने अर्को जिज्ञासा, अन्तरास्ट्रिय संस्थाले चाहिँ किन mb मा नाप्छन् र नेपालको खानी तथा भुगर्व बिभागले चाहिँ किन ml मा नाप्छ? यसमा बुझ्नु पर्ने कुरा के छ भने, भुकम्प मापन यन्त्रहरु भूकम्पको केन्द्रबिन्दु देखि करिब ६००- ७०० कि मि भित्रमा छन् भने त्यस्तो भुकम्पलाई ml मा मापन गरिन्छ र त्यस भन्दा टाढाको मध्यम स्तरका भुकम्पलाई mb मा नापिन्छ। नेपालकै खानी तथा भुगर्व बिभागले पनि नेपाल भन्दा टाढाका भूकम्पहरूलाई mb मा मापन गर्छ । त्यस्तै USGS ले पनि अमेरिका भित्र गएका भुकम्पहरुलाई ml मा नाप्छ। यसका साथै USGS, EMSC जस्ता संस्थाले अन्तरास्ट्रिय भुकम्प मापन संजालले पठाएको संकेतहरुको पनि प्रयोग गर्ने भएकोले संसार भरिका करिब 4.5 मान भन्दा ठुला भुकम्पहरुको तथ्यांक उपलब्ध गराउन्छन् तर त्यस्तो अन्तरास्ट्रिय संजालको नेपालबाट सबभन्दा नजिकको स्टेसन् भनेकै तिब्बेतको ल्हासामा छ । त्यसैले अन्तरास्ट्रिय संस्थाहरुले नेपाल भित्रको भुकम्पको मान ml मा दिन हालको स्थितिमा असम्भब नै छ।
यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
+1
+1
+1
+1
+1
+1
+1